Islamitisch begraven realiseren in onze gemeente
29 april 2025
Vraag nummer: 70006
hoi, goedemiddag. Ik heb uw site weer met belangstelling doorgeplozen, maar blijf toch met een vraag zitten.
Die vraag is als volgt. Wij hebben in onze gemeente een begraafplaats waar zoals gebruikelijk geen graven voor onbepaalde tijd worden uitgegeven. Nu is er een moskee die ons verzoekt om een eigen begraafplaats. Kijkend naar de wet (op de lijkbezorging) is de grond waar ze dan recht op hebben gerelateerd aan de grootte van de betreffende gemeenschap en de in onze gemeente aangewezen grond voor begraven.
Bij ons wordt er op 1 begraafplaats begraven (er zijn nog wel twee andere begraafplaatsen maar daar worden geen graven meer uitgegeven). Daar zou dan de ruimte aan gerelateerd moeten worden. Dat is niet zo lastig, maar we hebben op onze eigen begraafplaats nog genoeg ruimte (uitgaande van geen graven voor onbepaalde tijd). Nu de moskee eeuwigdurend wil begraven en dat niet op onze begraafplaats kan vraagt de moskee om grond die zij in eigendom kan verwerven. Maar daarvoor hebben wij op onze begraafplaats dus niet genoeg ruimte.
Hoe ver gaat nu de verplichting voor de gemeente? Wij hebben zelf geen geschikte grond (we hebben geen andere grond aangewezen maar we hebben wel een exercitie gedaan en alle beschikbare kavels beoordeeld). Er is wel grond van derden die wellicht geschikt is. Dat zouden we wellicht kunnen verwerven en weer aan de moskee verkopen, of we zouden - als die locaties dan te koop zijn tenminste - de moskee met de betreffende eigenaar in contact kunnen brengen. Maar zouden we zover moeten gaan als dat we die grond van derden onteigenen bijvoorbeeld? Wat moet je dan als gemeente nu wel, en wat ook niet?
Antwoord:
Geachte heer,
Er zijn 2 mogelijkheden om voor de islamitische gemeenschap in uw gemeente een 'eigen' islamitische begraafplaats te realiseren.
1) Dat kan als de gemeenschap zelf over een stuk grond beschikt.
2) Als de gemeenschap geen eigen grond heeft of wil hebben voor een begraafplaats, moeten burgemeester en wethouders een stuk van de gemeentelijke begraafplaats ter beschikking stellen.
In het 1e geval kan de gemeenschap zelf al een stuk grond bezitten. Indien de gemeenschap nog geen passend stuk grond heeft, draagt de gemeente er zorg voor dat de gemeenschap de grond op redelijke voorwaarden in eigendom kan verwerven, zo staat er in de wet.
Als de gemeenschap een deel van de gemeentelijke begraafplaats vraagt en krijgt, moet men zich aanpassen aan het regime dat op de gemeentelijke begraafplaats geldt. Artikel 39 Wlb stelt: De gemeente blijft belast met het beheer, het onderhoud en de administratie. Over de inrichting, de afscheiding en het gebruik van genoemd deel der begraafplaats, alsmede over de toepassing van de artikelen 35, 43 en 44, wordt overleg gepleegd met het kerkgenootschap.
Maar als de moskee een eigen begraafplaats in eigendom wil hebben, heeft de gemeente de wettelijke plicht de moskee daarin te faciliteren. De gemeente kan een deel van de begraafplaats verkopen, of samen met de moskee op zoek gaan naar andere grond van de gemeente. Of de gemeente moet helpen met de aankoop van grond van derden; simpel gezegd komt dat neer op subsidiëren. Maar dat woord was nog niet bekend toen de wet in 1869 geschreven werd.
In de Wlb staat dat in artrikel 38 dat een kerkgenootschap gerechtigd is tot het hebben van één of meer kerkelijke begraafplaatsen tot een zodanige uitgestrektheid, als overeenkomt met een redelijk deel van de grond, welke in de gemeente voor begraafplaatsen bestemd is. Dat is een regel die tegenwoordig wat lastig toe te passen is. Anderhalve eeuw geleden, toen de wet werd geschreven, was het makkelijk. Iedereen werd begraven. Althans, nadat men overleden was.
Tegenwoordig kiest een groot deel van de bevolking voor crematie. Dat betekent niet dat die overlijdens voor de ruimte op begraafplaatsen helemaal niet meer meetellen. Er kan immers ook behoefte aan urnengraven zijn. Het is voorts de vraag in hoeverre oudere, deels in onbruik geraakte begraafplaatsen moeten of kunnen meetellen als 'de grond die in de gemeente voor begraafplaatsen bestemd is'. Als men met moskeeën overleg voert over de behoefte aan begraafplaatsgrond, wordt vaak gesteld dat alle moslims zich laten begraven, nu en in de toekomst. Maar dat is ook niet helemaal waar.
De afgelopen tien jaar zijn er enkele rechtszaken geweest over het begraven of cremeren van een overledene, die meestal speelden in islamitische kring, waarbij de jonge generatie koos voor cremeren, maar de vaak iets oudere generatie vasthield aan begraven. Maar de eigen wens van de overledenen, meestal jonge islamitische vrouwen, die kozen voor crematie, kreeg van de rechter voorrang. Conform de wet, artikel 18.
Het is geen simpele rekensom om te bepalen hoeveel ruimte een islamitische begraafplaats nodig heeft. Ik zou eerst maar eens beginnen om delen van de gemeentelijke begraafplaats die waarschijnlijk de komende decennia niet uitgegeven worden, aan de moslimgemeenschap ter beschikking te stellen. Ik merk in mijn contacten met moskeeën e.d. dat men de neiging heeft om meteen in een keer de begraafgelegenheid voor minstens 100 jaar te regelen. Dat lijkt mij niet zo verstandig. Bedrijfseconomisch is het niet verstandig, omdat er dan een grote investering nodig is, die ten deel voor een hele lange termijn niet rendeert, omdat ze niet gebruikt zal gaan worden. Dat is niet alleen duur in aankoop, maar men zit dan ook heel veel jaren met de kosten van onderhoud van het (voorlopig te grote) terrein.
Ik vind het voor zowel de gemeente als voor de islamitische gemeenschap het verstandigste als men de grond voor de begraafplaats in eigendom krijgt. Voor de gemeente is het het voordeel dat het geen aandacht en geen geld behoeft. Gemeenten leggen jaarlijks flink wat geld toe op met name het onderhoud van de gemeentelijke begraafplaatsen. Dat zal in uw gemeente niet veel anders zijn dan elders. Als de islamitische gemeenschap de grond in eigendom heeft, is men vrij te doen wat men wil. Met een eigen begraafplaats zal er vanuit de gemeenschap een grotere bereidheid zijn om haar financieel en door vrijwilligerswerk te ondersteunen, zoals vaak ook bij andere kerkelijke begraafplaatsen het geval is.
Ik denk dat het verstandig is om met de islamitische gemeenschap een open overleg te voeren over de beschikbare grond en de opties. Ik zou niet meteen een enorm terrein ambiëren in eigendom te verkrijgen, als ik moskee was. Maar wel een, waar ik enkele tientallen jaren mee vooruit zou kunnen.
De gemeente zou eigen grond kunnen verkopen, de moskee in contact kunnen brengen met andere grondeigenaren. En misschien ook wel grond iets duurder zelf kunnen kopen en goedkoper aan de islamitische gemeenschap kunnen verkopen. Dat lijkt misschien niet zo aantrekkelijk, maar kijk er ook eens naar wat het begraven de gemeente zou kosten, als alle islamieten zich op een (nieuwe) gemeentelijke begraafplaats zouden laten begraven. Misschien is dat duurder.
Grond onteigenen zie ik niet direct zitten, want het lijkt me sterk dat net dat ene te onteigenen perceel als begraafplaats geschikt is, terwijl er geen andere opties zijn. Als je een spoorlijn of snelweg moet aanleggen, is er vaak geen alternatief voor een bepaald stuk grond. Maar dat kun je van een begraafplaats moeilijk volhouden.
Ik ken de lokale omstandigheden niet; dan wordt het lastig en ook zinloos om meer concrete adviezen over wat wel of niet kan, te geven.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Nieuwe site voor mensen die zelf de regie over hun overlijden in handen willen hebben:
www.exit.nl. Met:
- documenten voor medische beslissingen: euthanasieverklaring, volmacht, behandelverbod etc.;
- uitvaartwensen vastleggen;
- een eenvoudige crematie regelen.
TIP
Een uitvaart zoals u dat wilt, zonder compromisssen. Regel hier uw uw exclusieve begrafenis of crematie.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages – kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden.
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
Of: Zijn Islamitische graven voor eeuwig?
TIP
Melden van overlijden. Landelijk gratis meldnummer overlijden: 0800-783 73 43.
TIP
Regel hier uw begrafenis of crematie.
TIP
www.urnenwinkel.nl. De mooiste collectie urnen voor de beste prijs.
